Ногоолин сүм номын өмнөтгөл үг
ЭНЭ НОМ ОЛОН НАЙРАГЧДЫН ТОЛГОЙ ДЭЭР
ЦАХИУР ХАГАЛНА АА

Уг нь яруу найргийн номыг редакторлох амархан байдагсан даа. Гэтэл энэ ном шал өөр юм аа. Тааруухан номыг редакторлох амархан (Ганц, хоёр хатгуур хийсхийгээд хаячихад хэн ч анзаарахгүй), сайн номыг редакторлоход хэцүү байдагтаа ч гол нь биш. Ердөө л Батцэцэгийн энэ ном Данзангийн Нямсүрэнг    дүрст лагшингаа номын агаарт хураасных нь дараа уянгын шүлгүүдийнх нь жин жин айзмыг бусдаас түрүүн цоо шинээр олж сонсоод хөрөглөн бичсэндээ бардам явдаг, Баатарын Галсансүхийн модернист шүлгүүдийн нарийн ялтсыг задалж чадсандаа онгирч явдаг надад арай л ахдаад байхыг анхлан нээсэн цагаасаа л эхлэн ухаарав. 
Тийм ээ, нуугаад яахав. Орчин үеийн хөгшин, залуу яруу найрагч ах хүү, дүү хүүхнүүдийн шүлгийн номуудыг ойлгож чадаад байдаг гэж өөрийгөө тоодог, чаддагийг маань ч олны салхи шивнэдэг, Сергей Есениний уянгыг мэдрээд монголчилж чадсан надад Батцэцэгийн цаанаа л гайхамшигтай нууцхан үгүүлэмжийн уянга ахдаад байлаа.
Нууц нь юундаа байв аа? Өдгөө Францад суугаа гүн хүндэтгэлт хуурай ах Жагдаг ламын итгэн дурдатгаснаар дүү бүсгүйнх нь энэ номонд олигтойхон шиг өмнөтгөл хийчих юмсан гэж  хичнээн олон хоног дахин, дахин уншлаа, ямар нэгэн үнэлгээ өгчих ухаан хүрсэнгүй. Нэг л сайхан гайхалтай, донж тунсаг ариун хайрын хүүрнэл зүрх рүү шиврээд байх юм. Харин яруу найргийн хувьд чухам ийм юм байна гээд задлаад хэлчих гэхээр чадахгүйг бодоход агуу л юм болж таарах гээд…
“Хувилгаан цагаан гараас нь
Хундагагүй дарс уумаар байна”...
Ямар гээчийн алдарт найрагчаас ийм гайхалтай мөрүүд урьд нь ундарч байсан юм бэ? Явуухулан найрагчийн “Мөнгөн аяга шиг гарнаас чинь…” гэдгээс даваад явчихсан байгаа биз дээ? “Хувилгаан цагаан гараас чинь” гэчихээр “Мөнгөн аяга шиг гар” бол дэргэд нь дэндүү ахуйн хэрэглээ шиг сэтгэгдээд, дэндүү материалист утгаар буугаад байгаа биз дээ? Бас тэгээд “хундагагүй дарс” гэхээр бүүр л холын, цээжний мухрын нэгэн бодол сэрж ядаад ч байх шиг. Хамгийн хайртай бүсгүйнхээ хүйсний нүхэнд дарс дүүргээд сорох гэж байгаа юм шиг зураг дүрслэгдээд явчихав байна шүү.

“…Их санахын цагаан талд адуу янцгаана.
Ижилсэхийн цагаан тивд  аядуухан яарна.
Их яарлын цагаан салхинд ямархан аялгуу жимбүүрдэнэ вэ?
Их хүслийн цагаан үйлээр ямархан тавилан урланам бэ?
…Тавилан хэрвээ байвал
Тамд ч болов уулзана даа...
…Тэнгэрийн болзоонд бидэн очно.
Тийм цаг дор зүг зүгийн салхин хөл алдаж
Хурмастын хаан ч өтөлсөн байна.
Хувиршгүй хайрандаа чи бид хоёр л
Мөнхийн залуу  үлдэнэ...”
Ийм гайхалтай амирлангуй, ийм гүн гүнзгий учир шалтгааны хэлхээстэй шүлгэнд одоо ямар гээчийн аян замын ерөөл хайрлах юм бэ, молхи бичээч ах нь? “Их санахын цагаан тал” гэхээр амрагийнхаа хойноос санаашран суугаа хүний бүсгүй үрийн цээжний уй биш, харин Улз, Хэрлэн нутгийн минь уудам цагаан хөндийнүүд л нүдэнд буугаад ирчихэв шүү.  Тэр их тэнэгэр талд тэнгэрийн хүлгүүд янцгаалдаад л… Тэр их тэнэгэр талуудыг бас “Ижилсэхийн цагаан тив” гэж нэрлэдэг юмсанж... Ариун хайрын гэгээн домгууд ингэж л үүсдэг юм даа…
Гэтэл хөдөөний бүсгүйд хэзээ ч баймгүй, бас хажуугаар нь их хотын ямар ч богинохон бошинзтой, нарийхан янжууртай, зэгзгэр шилбэтэй, зэхүүн халамцуу, баян тарган ивээн тэтгэгчтэй найрагч бүсгүйд баймгүй ийм модернист мөрүүд ч мөн тааралдах л юм:
“Улаан сарны гэгээнд
Улаан модод дуулалдана. 
Улаан мододтой гудамжаар
Улаан машинтай давхина.
Улаан дарс уугаад
Улаан хөлчүү явахад
Улаан сормуустай залуу
Улаан болзоонд урина”.
Аль эсвэл:
“…Гучин хэдэн нас намбаан гээж
Гуниг үерлэсэн гудамжаар
Даашинзгүй алхаж болно.
Хаах замгүй, хайх мөргүй
Миний гудамж-Гунигийн гудамж…”
Ийм нэгэн онцгой содон шүлгүүдтэй Хэнтий аймгийн Дархан сумын найрагч бүсгүйн номыг өргөн барьж байна. Дархан сум гэхээр их найрагч Ринчиний Чойномоос гадна Гун-Аажавын Цэнджав гэж бас нэг онгод цалгиун найрагч байсныг бид Намсрайн Жагдагийн бүтээсэн “Дуэлиэр эрсэдсэн монгол найрагч” хэмээх номон суваргаар мэдэх болсон. Гэтэл Батцэцэг найрагч  маань Г.Цэнджав найрагч агсны зээ дүү юмсанж. Дархан нутгаас төрсөн найрагчдын онгод тасраагүй ээ, тасрах ч үгүй гэдэгт итгэнэм. Яагаад гэвэл Чойном, Цэнджав хэмээх хоёр сайхан найрагчийн сүнс Дархан нутгийн охин тэнгэр Муза-г ивээж байгаа.
Батцэцэгийн энэ номоос ханьдаа  тэмүүлсэн танхил хайр, амрагтаа эрхэлсэн далд тунирхал, нууц амраглалын тухай гэнэн мөрөөдөл, гэргийн тэнэгэрхэл, гэгээн ташуурлын шүлгүүд цөм буй. Шүлэглэсэн бүхэн биелэл биш гэдгийг л санууштай. Монголын орчин цагийн яруу найрагт хүч түрэн орж ирж буй сэтгэлгээний шүлгүүд гэдэг бол жинхэнэ утгаараа ийм л байж болох мэт санагдах агаад харин заримуудынх шиг учир нь олдохгүй “галзуу хүний өдрийн тэмдэглэл”, оньсого таавар шиг эвлүүлгүүд энд огт байхгүй гэдгийг бардмаар хэлсү. Өөр бас нэг баталгаатай хэлж чадах юм маань гэвэл Чойномын төрсөн суманд багийн Засаг даргын ажил шажигнуулаад,  “Сэрмүүхэн талын цэцгэн дунд завилж суугаад Бурханы бадаг хэлхэж явдаг” энэ бүсгүй эрэгтэй ч бай, эмэгтэй ч бай олон найрагчдын толгой дээр цахиур хагалчих шиг боллоо. Гагцхүү энэ найрагчийг нээх, олж харах, анзаарах үүрэг л уншигчдынх нь өмнө тулгарлаа.

МЗЭ-ийн шагналт яруу найрагч, орчуулагч Ж.Нэргүй
2011.09.10

mongolia2007year-140.JPG
Хэмжээс: 600x450 88k
Сэтгэгдэл: 0
Үзсэн: 4848

mongolia2007year-220.JPG
Хэмжээс: 600x450 39k
Сэтгэгдэл: 0
Үзсэн: 6239

YolHad_46.JPG
Хэмжээс: 700x525 86k
Сэтгэгдэл: 0
Үзсэн: 3958