Эзнээ таньсан, шударга Болор цом боллоо. Яруу найрагч Б. Баттулга ах харин авсан шиг авлаа даа. 33 дахь цомыг авсансан бол гэдэг халаглалыг минь арчиж хаялаа. Шид онгод нь бадраг ээ.
"Болор цом-36" наадмын тэргүүн байр эзэлсэн шүлэг
Гүн ухааны сүлжээ бодролууд
ОРШИЛ
Буцах шувуудын ганганаа санчигны мөнгөн сор минь юм
Булгилах зүрхний цохилт минь огторгуй сансарын тоолол юм
Морин хийл уянгалах нь эр хонгор сэтгэл минь юм
Мойл нүдэт амраг минь нууц тарнийн хураангуй юм
Мөнх бусын шидэт цэцэрлэг зүрхэнд минь гэрэлтэнэ
Мөр замд минь жамын алтан гөрөөс хатирна
Наран сарны солбицох зайд гэрэлтэн үзэгдэх
Нандин тийм цэцэрлэгээс бурханы амьсгал эгшиглэнэ
Хувь заяаг минь зурсан бийрч бурхан талархъя
Гарыг минь ганзганд хүргэсэн ижий, аавдаа талархъя
Гайхамшгийг бүтээх хүслээс хөтөлсөн цагийн зүүдэнд талархъя
Ирэх шувуудын ганганаа санчигны мөнгөн сор минь юм
Ирмэх нүдний нулимс минь торгон өвсний шүүдэр юм
I
Будрах цасны ширхэг энэ л шувуудын гунигтай
Хул хамбан үдшээр болорхон хундаганаа сөгнөх
Цэл залуу гуниг хоолойд торсон нулимстай
Сэтгэлийнхээ гэрлийг би нүднээс чинь олж түүв
Сэмбэрүү цэцэг чинь тэгэхээр газрын гоёмсог нүд юмсан уу
Гэрлийн хүрээлэлд дунирах намар цагийг чинь
Гэзэгний чинь сүлжээнд зангидаж хадгалж үлдэхсэн
Ийм найдвартай хадгаламжийг ертөнцөд үзэшгүйеэ
Эрдэнийн алтан хайрцаг гэдэг чинь дурдатгалыг хэлдэг юм
Эрвэгэр алаг нүд чинь намрын нуурыг зохиожилвоос
Эргэн эргэх шувууг сэтгэл гэдэг юм аа
Буурал морины минь алхаанд он цаг шигшрэхэд
Булгилах зүрхний цохилт минь огторгуй сансрын тоолол юм
Төрийн шагналт, Монгол Улсын Ардын уран зохиолч, яруу найрагч Шаравын Сүрэнжав
Их найрагч маань 2002 онд төр,нийгмийн нэрт зүтгэлтэн Ш.Отгонбилэгийн хөшөөний нээлт дээр түүнд зориулсан энэхүү шүлгээ уншиж олон хүнийг уярааж билээ.Та минь бурхны орондоо тайван нойрсоорой.Ум сайн амгалан болтугай! Тэнгэрийн хүү буцлаа.
Тэнгэрийн хүү
Би тэнгэрийн хүү та нарын дунд ирсэн юм Газрын охинтой гэрлэж нарны аяганаас цай уусан Гашуун дарснаас хиртэж ганихарлын орон дээр хөрвөөж үзсэн Цагаан цасан дээрээс будрахад хөөцөлдөн эрхэлж Уулс сандайлан үүлсээс үүлсэд дүүжин хийж нааддаг байсан Цагийн бороо тэнгэрээс асгарахад хөхрөн баясч Утас дамжих шиг усан ширхэгээр нь авиран гарч Оддыг сондор болгон хэлхэж цэцгийн толгойд зүүж өгч явсан Би тэнгэрийн хүү та нарын дунд ирсэн юм Хурмастын аянгаас гал могой ташуур шүүрэн авч Бэртэгчний нурууг шалба ороолгон залхааж явсан Мунхагийн хор шингэсэн хорголжийн хар нүднээс нь Мугулзуу эвэртэй үхэрт хөллүүлэн бэртэж явсан Муугийн гайг шившин хөөж бусдад ариуныг урин Мөлхөж яваа хүүхдийн өвдөг дор цэцгийн дэлбээ ивж явсан Хүний юу бодож явааг нүднийх нь харцнаас уншдаг байсан Сэрлийнхээ сувгаар хурмастын өргөөтэй харьцдаг байсан Сэтгэлийнхээ рашаанаас найраг болгон нэрж хүмүүст амсуулсан Нэг нь амтархан шимж байхад нөгөө нь аяглан тамшаалж байсан Аанай бас тургиж ч байсан алинд нь ч би гомдоогүй Би тэнгэрийн хүү та нарын дунд ирсэн юм
Тэнгэр эцгийнхээ зүүрмэглэхийн зуур Тэрхэн зуурын зүүд болж газар дэлхий дээр ирсэн юм Сэрэхтэй нь зэрэг би явна Тэр болтол нь та нартайгаа уулс түшиж туйлс хайлж Морин толгойтой хууранд тань Монгол аялгууг хоршин дуулж сууна Хүмүүс минь ээ Газрыхан минь ээ Та нар намайг явахын цагт энэ морин толгойтой хуураа л өгөөрэй Үүгээр чинь би хурмаст эцгээ уяруулан хайлуулан дуулуулна Үүлэн тансаг хур болон ивэлж үргэлжид тэгвэл нь та нарыг ивээнэ Би тэнгэрийн хүү та нарын дунд ирсэн юм
Гантиг чулуу минь чи Ганцхан энэ мөрийг минь Гайгүй сайн тогтоож аваарай Би тэнгэрийн хүү та нарын дунд ирсэн юм.
Ариун удмыг тань таслахгүй гэж Алтан заадсаа салган байж Амьдрал үхлийн ирмэг дээр Аминаасаа амь тасалж Ааваа гэж дуудах үр төрүүлж өгсөн хүн шүү дээ Ханиа бүү гомдоогоорй Хан тэнгэр хилэгнэдэг юм шүү Бүл нэмж бүтэн амьдралтай явуулах гэж Бундан зүрхнээсээ зүрх ургуулж Бүлээн цусаа урсган байж Бүтэн биеэ хувааж биенээсээ бие таслан Бяцхан үрийг чинь төрүүлсэн хүн шүү дээ Ханиа бүү гомдоогоорой Ханийн тэнгэр хазайдаг юм шүү Ойн согоо шиг гунхаж явсныг нь санаарай Олон эрчүүдийн дундаас чамайг л сонгосныг нь ойлгоорой Нэрээр тань овоглох цурав үрээ өсгөх гэж Нялх биеэ хайргүй зүтгэхийг нь мэдрээрэй Нойроо харамлалгүй нэг шөнө ч гэсэн туслаарай Ханиа бүү гомдоогоорой Халуун сүү нь ээддэг юм шүү
Алиахан зантай бүсгүй чамайгаа Алаглан найгах цэцэг тоолон хулээдэг... Хорвоод цэцэг ургаж л байх юм бол Хонгор минь намайгаа хүлээж байгаа гэж бодоорой
Ажилсаг шаавай хүүхэн чамайгаа Агаар тэнгэрийн одод тоолон хүлээдэг... Хурмастад одод түгэж л байх юм бол Хувирашгүй сэтгэлээр хүлээж яваа гэж бодоорой
Нарийхан ишин дээрээ цэцэгс алаглаад Намуухан шившээнд толгой найгуулан ганхана Ай тэд чинь миний сэтгэлийн гунигийг Аясын салхинаас сонсоод өрөвдөж байгаа нь тэр дээ
Дорноговь аймгийн Улаанбадрах сумын уугуул Д.Нацагдоржийн нэрэмжит шагналт, “Болор цом” яруу найргийн наадмын эзэн, яруу найрагч, Монгол Улсын соёлын гавьяат зүтгэлтэн Арлааны Эрдэнэ-Очир
1. Хармаар бүсгүй Хар нүдэн гэлцэх юм Хайрлаад хөл алдсан нь Олон гэлцэх юм
Харанхуй шөнө гэрэл гармаар Хар нүдтэй нэг юм Гэрэлтэй өдөр нүдэнд нь төөрмөөр Хар нүдтэй гэх юм
Орчлон дээр хар нүдтэй хүүхэн Олон л биз ээ Оньсого таавар шиг нэг бүсгүй л Олны дунд хэлцэгдэх юм
Дэндүү хар нүднээс Ямар нулимс гардаг юм бэ гэж Дэргэдээ чамайг суулгаад би Уйлуулж үзмээр санагдах юм Хар нүдэн минь Харж амжаагүй л яваа Харын хар нүдэн минь!
2. Дэндүү хар нүднээс дэндүү хол явмаар, эсвэл үнсмээр Дэр нийлүүлж орчлон мөхтөл ханилмаар, эсвэл үхмээр Урт намрын сүүлчийн ганц навч шиг бодол Уймраа дуутай шувуу болж цээжин дотор дэвнэ
Уулсын өргөн бэлийг ороож урссан голоос Уран бидэр шигшрэх нь ээмэгний чинь чимээ шиг
Чамин навчтай модыг эр салхин оролдох нь Чамайг хүсэн санаашрах миний зүггүй ааш шиг Инээд чинь сувдрах танхил цагаан сарны доор Илүү жаргал гэж байдаг бол чамаас л гуймаар даа
Найман сарын хөх бороонд чамтай хамт норж Намирсан гэзэгний чинь усыг энгэр дээрээ сэгсрэхсэн дээ Дэндүү хар нүднээс дэндүү хол явмаар, эсвэл үнсмээр Дэр нийлүүлж орчлон мөхтөл ханилмаар, эсвэл үхмээр.
3. Санаан дотроос гардаггүй Сайхан хар нүд гэж байх юм Цэцгэн дээр суусан эрвээхий шиг түүнийг Цээжин дотроо би үнсэж л явах юм Зүүд хүртэл сэрвэгнүүлсэн Зүггүй дэрэвгэрхэн сормуус гэж байх юм Зүүдэлж дандаа жаргая гэтэл Зүрхэн дээр гэргийн гар байх юм
Аялсан дууны үзүүр Судгийн ногоо ганхуулах Амраг чамд л очсон Янзага ялгарсан орой Арван тавны сарыг Ханын толгойноос өлгөөд
Алганыхаа л үнэрийг Гар гартаа шингээснээс Гэнэн аалийг би Хацраас чинь үргээж Гэргий танхил одыг Чамд зүсэлсэн ч биш дээ
Санаан дотроос гардаггүй Сайхан хар нүд гэж байх юм Цэцгэн дээр суусан эрвээхий шиг түүнийг Цээжин дотроо би үнсэж л явах юм
Зүүд хүртэл сэрвэгнүүлсэн Зүггүй дэрэвгэрхэн сормуус гэж байх юм Зүүдэлж дандаа жаргая гэтэл Зүрхэн дээр гэргийн гар байх юм.
Бүжин хярсан бут цагын эрхээр өргөс ороод Бүлээхэн бороо ороод намиравч солонго хөдлөөд намар болно Бүүр түүр бодлын холд цаг хугацаа өндөглөж Бүдэг гэрлийн нөмрөг дор шөнийн шувууд амраглаад сүрэг болно Саруул тал тэнгэрийн хаяанаас эх авсан Салхины чимээ нуурын толионоо чимэг болно Санаа сэтгэл дэнсэлж амраг чамайгаа санаад Сарыг алгандаа бөмбөрүүлэн залгихад гэгээ болно
Бодлын салхи сэвэлзэж хонгор чамдаа яарсан Бороотой үдшүүд энгэр цээжинд жаргалын туяатай Алдуурсан унага шиг cap жилүүд цахилан цахилан одоод Амьдрал мөрөн долгилсоор байна даа Амраг минь дээ Сэтгэлийн сүү чам руу урсах юм даа Итгэлийн гэрэлтэй амраг чамдаа би хайртай Уруулын баланд согтоож чинийхээ хүзүүнд эрхэлсэн Улирлын сайхан хорвоогийн өдөр бүхэн цэнгэлтэй Харайн холдох шиг cap жилүүд дэгдэн дэгдэн холдлоо ч Хайрын шувууд чамдаа л дэвнэ дээ. Амраг минь дээ Сэтгэлийн сүү чам руу урсах юм даа Итгэлийн гэрэлтэй амраг чамдаа би хайртай Учралын сайхандаа догдолж оддыг хэлхэж ирдэг Уяран гэгэлзэх чи минь гэгээн тэнгэртэй хүн дээ Эргэн буцах cap жилүүд нисэн одлоо ч Энэхэн тавилан насан мөнхийн хайр даа Амраг минь дээ Сэтгэлийн сүү чам руу урсах юм даа Итгэлийн гэрэлтэй амраг чамдаа би хайртай "Болор цом"-ын эзэн яруу найрагч А.ЭРДЭНЭ-ОЧИР
Санамсаргүй л цаг хугацаа эхэлсэн, үүлс нүүж эхэлсэн Салхи салхилж бороо орж, цас хаялж эхэлсэн Сансрын ийм болзоогүй, учрал ерөөлөөр дүүрэн он жилүүдэд Санамсаргүй л хүмүүн амьдарч, уул толгод ургаж, ертөнц оршсоор ирсэн
"Найргийн жимээр..." Яруу найрагч Арлааны Эрдэнэ-Очир
Ургаж буй наран дотроос нь ангирын цуваа зэллэж Урсаж буй усанд нь эрдэнийн саран эрхэлсэн Униарт тал хөндий, өмөг төгөлдөр уулс, уудам говийн эх нутаг Утга учрын хорвоод намайг тосч авсан Эх орон
Нар зөвийн эх орон Миний Монгол
Амьдралын жирийн нэг өглөө байтал уярал догдлол төрж Алтан дэлхийд амьд явахын үнэ цэнийг мэдрүүлж Айлын гэрийн өрхний оосрыг нар зөв даллаад Арван наймтай бүсгүй гэргий болдог Эх орон
Тэнгэрийн заадсыг өгсөж, уруудан галгих хоёр морин од Тэмдэгрэх үүрийн зүүдэнд нь ер бусын мэдрэмж илгээхэд Сүүмийх алсын амьдрал зорьж, сэтгэлдээ ган хэт цахиад Сүлд өөдөө зоримог хөвгүүд бүсээ зөв ороогоод эр болдог Эх орон
Эгшиг уянгын хорвоод хайрын зөрөг дээр харц учраад Энгэр дүүрэн жаргал тээж, биедээ тэмүүлэх залуус Өр зүрхний гүндээ амраг нарны гал зангидаж Өнө эртний шаргал талд ханаа зөв дугуйлаад айл болдог Эх орон
Энгийн болоод яруу сайхныг эх нутгаасаа түүж Эрхэмсэг хувилгаан уулсын сүр, гол усандаа сөгдөхөд Эвийн хоёр загас нь нар зөв эрхлээд Эрдэнийн алтан соёмбоных болдог Эх орон
Надад үнэтэй цаг хугацаа моддын дундуур сүлжин арилж Намар, хавар, аглаг талын бараанд дөрвөн цаг эргэж Насан мөнхийн хөх тэнгэр нь өнөд шидийн гүн утгыг өөртөө нууж Наран саран бүслүүр зөв ороогоод Дэлхийнх болдог Эх орон
Ээж минь анх сүүгээр чулууг нь зөөллөж Эцэг минь өргөсийг нь түүсэн цэцэгт зам Үйлийн үрийн усанд эвдэгдсэн эхлэлтэй Уулзахын баярт эгцэрч яараад Хагацлын гунигт донсолсон донхолтой Учир байдлын хорвоод гэнэн сэрэмжгүй төөрсөн Униарт мушгиа хавцал дээр Ухаантан тэнэг хоёр ээрсэн Миний зам
Тэсгим хүйтэн өвөл чихгүй хүмүүсийн
Тэг дунд нь зогсоод дуулж чадна Тэр дуу дээш оргилсон булгын дуу Тэр л ганцаараа өвлийн дууч!
*** Нимгэн мөсний цаадах эрэмгий урсгал Нэг л мэдэхэд дуугаа хурааж, Загасны хэлбэр чулуундаа хувилаад Зайлуул, тэр чулуунд хаврын зүрх цохилно.
2017,11,17
Энэ сард чиний нэрийг өгчихье
Этгээд сонин сар болон хувирах вий Заам ярах эрдүү салхи нь -заавал чиний үнэртэй байгаасай гээд Алга хавсран залбирах "Будда"-ийн Анисан мэлмийд даатгая.
Энэ сард чиний нэрийг өгчихсөн юм чинь Эргэлзээгүй цас орно, Ороолтоо зэхэх нэгдүгээр сараас Оргож ирэх догдлол минь ч энд л үлдэг
Гуч дөхсөн наснаасаа нэгийг нь сугалаад
***
"... Хаана би хэрэгтэй байна Тийш нь би зүрхээ явуулдаг байсан Хаана дутуугийн шаналан байна Түүнд би зүрхээ юүлдэг байсан..." /Улаан хонх шүлгээс/
*** Хараагүй охинд Толийг нь олж өгчихөөд Хэсэг уйлж суулаа...
Би ирж яваа юм
Дуниартсан намрын хонгор өдрийг нартай нь сартай нь Дурсгал болгон бие биедээ солилцож бид саллаа, би явлаа Дурлалын хоёр багана бараа бараагаа харалцсаар Дундаа сэтгэлийн зэл татан холдлоо би явлаа Холдож явсан энэ л мөчөөсөө эхлэн Хонгор минь би чамдаа очиж яваа юм би ирж яваа юм чам руу Хойтон болтол бидэн хоёрын хооронд сунайх замаас Хорж байгаа юм энэ чинь би ирж яваа юм чам руу Өдий ч байна даа гэж чиний минь тоолсон хоногоос Өнөөдрийг би хасч яваа юм би ирж яваа юм шүү чамдаа. Өгсөж давах тусам өөдөөс ургаж босоод байдаг Өчнөөн уулсын нэгийг давж яваа юм, би ирж яваа юм, чам руу
Овоолж бухалдсан өвсөн дээр тэнгэр ширтэн хэвтэхэд охилох нүдний нулимсанд одод оч шиг бутран хөвнө. Огторгуйд зурайх Сүүн замыг дагаад л яваад байвал огт харж байгаагүй өвөө эмээтэйгээ уулздаг болов уу? Ойрмогхон горхи хэлд орж буй хүүхэд шиг шулганана.
54-р тал
*** Гүүрэн дээр би зогслоо Гүн их усны харуусал байлаа Гүүрэн доогуур он цаг урслаа Гүймэгхэн долгионд нь урсчихгүй Бүдэгхэн зураг минь залуухан байлаа.
***Хөдөөний сар тэнгэртээ хөндлөн
Хөлөрсөн алганд баригдах өвс бүв бүлээн Хөх үдшийн бөөрөнхий шүүдрийг Задалж үзэх гэж Хоёр хорхой хамжин бөмбөрүүлнэ. Хөх инээд нь хүрсэн миний ганц амраг Алгаараа амаа таглан инээдээ алдаж орхино. Ам нь ангаахай шиг өхөөрдөм Аль газрын будгаар будав хэмээн Арчин арчин үзвэл арилшгүй шунхан улаан Цэцгийн дэлбээ нээж хумих шиг Алга гижигдэн үнэснэ.
С.Дамдиндорж "Жимсний бөөр" шүлгийн түүвэрээс
Шүтээний өмнө сөхрөн суугаад Шүүгдэж буй мэт өдөр хоногуудад Шүргэлцэх төдий бидний төсөөллүүд Шүлэг эсвэл хагацал болно.
Ариун гэх зүйлгүй өнгөрсөнөөс дайжсан Аврал ирсэн явган шувууд л билээ, бидэн Авсан доторх гоо сайханы төлөө
Ахиад л өглөөг үзэх ёстой юмаа, бидэн
Улаангомынхооо өвлийг үгүйлнэм
Улбар ягаан охидыг нь үгүйлнэм Нусаа хацартаа нааж явахдаа Нуугдаж харсан эгч нараа үгүйлнэм
Үүрдийн цэлмэг тэнгэрээ үгүйлнэм Үхэр бэлчдэг гудмаа үгүйлнэм Манай эриний өмнө ч манай хот байсан гэж Маргаангүй итгэж явсан насаа үгүйлнэм
Үргэлжилсэн урт жүжгийг санагдуулам Үймээн шуугиангүй амьдралаа үгүйлнэм Үймээн шуугиангүй амьдралын дунд Үзэгдэл нэмэх өвлийг үгүйлнэм
Чандага цагаан өвлөө дурсахад Хундага хундага гуниг төрнөм Хөлчүү нийслэлийн давчуу булангаас Хөгшрөлийг сугадан гэртээ харьнам.
"Таслал" номоос
Гунихыг би мэдэхгүй
Тийм үгийг сэтгэлээс минь эрэвч олохгүй Найдвар тасрахыг харин мэднэ Навчис шарлахад дарсны дон хөдлөх нь Бугын дуудлага лугаа байгалын зөн Байгалын зан... Өөр рүүгээ өнгийвөл гуниг төрнө гэнэ үү? Өө, түүн шиг ший янгууны үг үгүй ээ Өөр рүүгээ өнгийх гэдэг чинь толинд харахаас өөр! Үүр лүүгээ өнгийсөн шувуунд Үнэгэнд идүүлсэн өндөгний нь хальс үзэгдэх шиг Үр хөндүүлсний дараах анхны дур тавилт шиг Үүл нь үгүй атлаа бэрх өглөө шиг Үхээд удсан андынхаа гэрийн дэргэдүүр өнгөрөх шиг Үзэн ядмаар үйлдэл шүү... Үнэн тийм танин ядмаар хол бишээ Үхэл шиг тэг хэлбэр, тэгээд гүйцээ Нүгэл буяны хорвоог нүдээрээ л илж явахад Нүцгэн улаан зүрх минь удаан цохилохыг мэднэ Энэ л хангалттай.
Амьдралд ийм их хагацал...
Гэхдээ, учралаасаа бага Ахиад намайг нэг л удаа орхивол би чамайг үнэнээсээ хайрлана. Хайраар дүүрнэ. Хамгийн хэцүү нь энэ бүхнийг ганцаараа мэдэрнэ.
-Хайр хүнийг үхэлд хүргэж болох уу -Болно гэж би боддог. Хамгийн гол нь үхэхийн тулд амьд байх хэрэгтэй гэж санадаг.
Шуурайн Солонго: Гималай
Шуурайн Солонго: ТООРОЛЖИН
Ш.Сундуйжав : Үүр цайж байна
Э.Үржинханд : Хос ном мэндэллээ
Б.Болдсүх : Таг мартсан тангараг
Ч.Дагмидмаа
Та бүхэн өөрсдөө шүлэг, өгүүлэл оруулахыг хүсвэл энд дарж нэмж болно.
Та монгол гарын драйвэр ашиглан бичээрэй. Оруулсан мэдээллийг админ үзээд идэвхжүүлнэ.
mongolia2007year-023.JPG Хэмжээс: 600x450 86k Сэтгэгдэл: 0 Үзсэн: 4950
ubr-008.JPG Хэмжээс: 1280x960 602k Сэтгэгдэл: 0 Үзсэн: 4194
mongolia2007year-152.JPG Хэмжээс: 600x450 100k Сэтгэгдэл: 0 Үзсэн: 4773
Нэр: Э-шуудан: Санал хүсэлт:
Facebook 
Twitter 
